سخن ناشر
مطالعه تاریخ مردمان همواره عبرتانگیز و بصیرت افزاست. این حقیقت آنگاه مؤکّدتر مینماید که نظر به تاریخ مردمی داشته باشیم که با ما در ریشه، مشترک و در فرهنگ و تمدن، همدوش و همسو باشند. هند، همچون ایران، یکی از دو موطن دین و فرهنگ آریایی در آسیا، و یکی از سه بستر تمدن در این سوی جهان است. سیر تاریخی این دو خویشاوند در مقاطع و موارد بسیاری همسان است، اما دست تقدیر، سرنوشت این دو را هماره به یک سیاق قلم نزده است. این حقایق همه محتاج چون و چرای فراوان، و در بردارنده دانستنیهای ارزنده است. از سوی دیگر، هند دستکم موطن چهار دین از یازده دین تاریخی و زنده جهان، و مأمن سواد اعظم زرتشتیان کنونی، و پذیرنده درصد قابل ملاحظهای از پیروان اسلام و مسیحیت، و به ویژه رستنگاه پر رونقی برای عرفان و تصوف است. تاریخ هند، مانند هر جای دیگر، تا حدود زیادی تاریخ ادیان آن سرزمین است، و در کار مطالعات ادیان، تاریخ هر دین بخشی از مهمترین دادهها را درباره آن دین بر مینماید.
همه این ملاحظات، نشر ادیان را بر آن داشت تا در این باره منابعی را به جویندگان معرفت عرضه کند. این ماجرا مقارن شد با آگاهی از کتابی گرانسنگ درباره تاریخ هند، که در دو مجلد، به قلم دو تن از تاریخشناسان توانمند هند نگاشته، و به دست یکی از پیشگامان ترجمه آثار فاخر در کشور ما ایران، به فارسی برگردانده شده است. اینک، به فضل الهی و با همت مترجم محترم، این مکتوب ارزشمند پیش روی شماست.
ص: 6
نویسنده جلد نخست، خانم پروفسور رومیلا تاپار(Romila Thapar) ، از تاریخشناسان بنام هند، و متخصص در تاریخ هند باستان است. وی در دانشگاه پنجاب هند دانشآموخته و دکتری خود را با ای. ال. بشامA .L .) (Basham از برجستهترین عالمان دین و فرهنگ و تاریخ هند در مرکز مطالعات شرقی و آفریقایی(SOAS) در لندن گذرانده است. تاپار در دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو کرسی استادی را احراز کرده، و علاوه بر این، استاد مدعو دانشگاههای کرنل، دانشگاه پنسیلوانیا، و کالج فرانسه در پاریس بوده است. همچنین او رئیس کنگره تاریخ هند در 1983، عضو وابسته آکادمی بریتانیا در 1999، و عضو افتخاری چند دانشگاه معتبر دیگر در جهان است. از وی هفده تألیف، چهار اثر تصحیح متن، و مقالات و مدخلهای متعدد منتشر شده است.
نویسنده دومین مجلد از این کتاب، که به تاریخ متأخر هند میپردازد، تاریخشناس انگلیسی، توماس جورج پرسیوال اسپیر(Thomas George (Percival Spear است. نام او را به عنوان تاریخدانی فاضل در حوزه تاریخ اجتماعی هند جدید میشناسند. او بیشتر عمرش را در هند زندگی و تدریس کرده است. در دانشگاه کمبریج و کالج سنت استفان نیز تدریس داشته و منصبهایی را نیز در دولت هند احراز کرده است.
مترجم گرانقدر این اثر، آقای همایون صنعتی زاده، بینیاز از معرفی است.
وی برای اصحاب قلم در ایران به عنوان یکی از پیشکسوتان جایگاهی برجسته دارد، و برای اهالی فرهنگ و دوستداران دانش نام آشناست. از همه این القاب و عناوین که بگذریم، وی در انتخاب آثاری که برای ارائه به مردماش بر میگزیند، صاحب بینش و سلیقهای مخصوص، و در انجام کار برخوردار از پختگی و قوامی مثالزدنی است. همه این محسنات در این مکتوب که تقدیم محضر شما میشود جمع است. باشد تا مقبول طبع و مشمول نظر افتد.
نشر ادیان
ص: 7
فهرست مطالب
پیشگفتار مترجم 9
1. آمدن مغولها 11
2. اکبر 29
3. شاهنشاهی مغولان 45
4. مغولان کبیر 63
5. اروپاییان و هند مغولی 77
6. فساد، فروپاشی و آشفتگی 91
7. انگلیسیها در بنگال 107
8. دولت بنگال و استیلا 123
9. سیادت- چرا و چگونه 143
10. سیاست نوین 157
11. کامل شدن تسلط 177
12. اوج شکوه امپراطوری 197
13. نهضت ملی: فرهنگی و سیاسی 215
ص: 8
14. کنگره، گرزن و اصلاحات 231
15. جنگ جهانی اول و جهش بزرگ به جلو 249
16. مهاتما 267
17. قانون 1935 و جنگ دوم جهانی 285
1. قانون و عوارض آن 285
2. جنگ دوم جهانی 297
18. پاکستان 307
19. استقلال و استواری 319
1. استقلال 319
2. استواری 329
20. هند و نهرو 339
نمایه 359
ص: 9